Biography of Imam Bukhari In Bambara Language, West Africa
Biography of Imam Bukhari In Bambara Language, West Africa
Imam Bukhari ka ɲɛnamayasɛbɛn Bamanankan na, Afiriki tilebinyanfan fɛ
Alimami Bukhari, Imaamu Bukhaari ka hakilijigin surun ni surun
Alimami Bukhari ye Hadisi, Hadisi master tɔgɔba ye ka fara Alimami Ahmad, Alimami Muslim, Abu Dawud, Tirmidhi, An-Nasai, ani Ibn Majah kan. A bɛnna a kan tuma bɛɛ ko Alimami Bukhari ka baara ye tiɲɛ ye ka tɛmɛn baara suguya caman kan Hadisi sɛbɛnni na minnu sigilen don. I n’a fɔ ɲininikɛla kelen-kelen bɛɛ bɛnna cogo min na, Sahih Bukhari, Sahih Al-Bukhari ye gafe ye min bɛ sariya kɔnɔ kosɛbɛ Kuranɛ senuma kɔfɛ.
A ka bɔnsɔnw:
Imam Bukhari tɔgɔ dafalen ye Abu Abdulayi Muhamad ni Ismail ni Ibrahim Ibn Al-Mughirah ni Bardizyah Al-Jufri Al-Bukhari ye. A bɛnbakɛ danma, Al-Mughirah, ye Bukhara lafiya sɔrɔ silamɛya muɲuli kɔfɛ. A Nàna ni diɲɛ ye jumadon, 13 Shawwal 194 AH (Zuluyekalo tle 21, san 810 K.Ɲ.) Bukhara dugu la (dugu min bɛ bi Uzbekistan). A fa tun ye Alim (silamɛya ɲininikɛla) ye o tɛmɛnen kɔ, a ye sɔrɔ sɔrɔ ɲininikɛla lakodɔnnen suguya caman fɛ Alimami Malik ibn Anas fana tun bɛ o la. A fa ye bulon gosi waati min na a tun ye den bangenen kura ye ani a bamuso ye a lamɔ jalaki bɛɛ ta.
A ka kunnafoni ɲinini:
Alimami Bukhari, Imaamu Bukhaari y’a daminɛ k’a hakili bɛɛ di Hadisiw ma k’a sɔrɔ a tun ye kamalenninya ye fɔlɔ. A y’a ka sɛgɛsɛgɛliw ban minnu tun bɛ a kɔnɔ, Kɛrɛnkɛrɛnnenya la Hadisi kan, Bukhara (a bɔyɔrɔ). A sàn 16nan na, a hakili tùn bɛ ɲininikɛla lakodɔnnenw ka gafe caman na minnu dɔ ye Abdulayi Ibn Al-Mubarak ka gafe ‘Al-Waki’ ye. N’a ma fɔ Hadisi ni ɲininikɛla fɔlɔw ka gafe hakili jigin, a y’a daminɛ ka fara o kan k’a ɲɛsin tariku ma
maanafɔla kelen-kelen bɛɛ (Ravi) minnu bɛ u sen don Hadisi lasecogo dɔ la, u donna diɲɛ kɔnɔ ani u tɛmɛna don, u woloyɔrɔ, ani o ɲɔgɔnnaw. A si tun ye san tan ni segin ye, Alimami Bukhari taara bɔ Makka a bamuso n’a balimakɛ farala ɲɔgɔn kan. Haji (taama) tulon kɔfɛ, a balimakɛ n’a bamuso seginna Bukhara nka Alimami Bukhari tora yen kalan wɛrɛw kama. A ye san fila jeni Makka ani ka Hadith kalan ka fara o kan, sɛgɛsɛgɛli gɛlɛn wɛrɛw ka bɔ Makka silamɛya ɲininikɛlaw fɛ. Kabini o waati, a taara Madinah ka kalan wɛrɛw sɔrɔ Hadisi, Fiqh ani silamɛya sariya siratigɛ la waati janba kɔnɔ. Kɔfɛ a jenilen san wɔɔrɔ kɔnɔ Makka ani Madinah, a taara Basra, Kufa ani Bagdad ani ka taa bɔ Misira ani Farce (Siri). Ale yɛrɛ y’a fɔ ko : « Walasa ka kunnafoni ɲini, n y’a ɲɛsin Misira ni Siri ma siɲɛ fila, Basra siɲɛ caman, ka jeni san wɔɔrɔ kɔnɔ Hijaz (Makkah ani Madinah) la ka taa Kufa ni Bagdad o ko jatebaliya suguw kan minnu taara ni Muhaddithin ye » (Hadisi lajɛbagaw walima Hadisi kɛrɛnkɛrɛnnenw).” Lakali caman fɔra Alimami Bukhari ka kɛlɛ kan Hadisiw lajɛli la. A taara yɔrɔ caman na walasa ka diamant nafamaw lajɛ dɔrɔn minnu bɛ bin ka bɔ Allah ka ciden (S.A.W.) dawolo la.
A hakili jigincogo n’a ka hakilitigiya:
Imaamu Bukhaari, Alimami Bukhari ye hakilina kabakoma dɔ sɔrɔ kabini a daminɛ na ani a hakili tun bɛ jate barbari ye. A ka kunnafoni sɔrɔli waati fɔlɔ la, a ye Hadisi ba biwolonwula mara ani kɔfɛ a ka ɲɛnamaya kɔnɔ, o hakɛ sera 300.000 ma. A balimakɛ Rashid kanitɛri Ismail y’o jira a ka ɲɛnamaya kɔnɔ a denmisɛnman : “Imam Bukhari tun bɛ taa n’an ye Basra ɲininikɛlaw fɛ walasa ka Hadisiw jateminɛ. An bɛɛ tun bɛ Hadisi sɛbɛn ni Alimami Bukhari tɛ. Tile dɔw tɛmɛnen kɔfɛ, an ye Alimami Bukhari jalaki k’a fɔ ko, i tun ye o tile jatebaliya suguw tiɲɛ ni Hadisiw sɛbɛnni tɛ Alimami Bukhari y’a ɲini an fɛ an k’an ka sɛbɛnw ta a fɛ O la an bɛɛ lajɛlen nana n’an ka sɛbɛnniw ye, o kɔfɛ Alimami Bukhari y’a daminɛ ka Hadisiw lajɛ kelen-kelen ka bɔ sanfɛ point of his head fo a ye Hadisa ba tan ni duuru ni kɔ ɲɛfɔ an ye, a kɛra i n’a fɔ Alimami Bukhari tun bɛ ka Hadisi minnu kɔlɔsi, an tun bɛ olu bɛɛ jira an na kokura. A ma a jigi da sɛbɛnnikɛlan ni papier kan hali n’a y’a jigi da a hakilijagabɔ nɔgɔlen kan min kɛra Allah ka hakilijagabɔ ni hakilijagabɔ kabakoma kɔfɛko ye a bolo.
Mohammad Ibn Azhar Sajistani ko:
“Ne tun bɛ taa Sulaiman Ibn Harab fɛ Alimami Bukhari faralen ɲɔgɔn kan ka da a kan ka n janto Hadisiw la. Ne tun bɛ Hadisiw da nka Alimami Bukhari tun tɛna o kɛ. Mɔgɔ dɔ y’a tila ni ne ye ko ‘Kun jumɛn na Alimami Bukhari tɛ Hadisiw sɛbɛn.’ ?’ N y’a fɔ a ye ko ‘ni i ye Hadisi o Hadisi sɛbɛnnen sɔrɔ i n’a fɔ sɛbɛnfura, i bɛ se k’o sɔrɔ Alimami Bukhari hakili la.’ Ko kelen bɛ yen min ye mɔgɔ kabakoya, o kɛra Bagdad jamana na, n’o kɛra Alimami Bukhari taara bɔ o yɔrɔ la. Mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ, k’a ka seko caman dɔn, ani jogo minnu dira a ma, olu y’a sugandi k’a kɔrɔbɔ walasa k’a to a ka ko ɲuman kɛ u fɛ. O de ka kan ka kɛ u ye Hadisa 100 ta minnu tɛ kelen ye ani ka tributes ni Hadisa sɛbɛnniw Changer. Hadisiw kumana mɔgɔ tan fɛ ka ɲɛsin Alimami Bukhari ma. Hadisiw lakali waati min na, Alimami Bukhari y’a jaabi ka tɛmɛn sira kan ko: “A tɛ kɛ fo ka se mɔgɔ si ma.” A mana kɛ cogo o cogo, Hadisi caman bannen kɔfɛ, a ye sɛbɛnni ni jatebɔ bɛɛ lajɛlen minnu Changé, a ye sɛbɛnni ni jatebɔ ɲuman tugu o kɔ. O Hadisa ɲininikɛla danmadɔ in hakilijigin kabakoma tun bɛ ten.
A ka fɛnw ni a ka jogo:
1. Hakilila kabakoma: I n’a fɔ a fɔra cogo min na sanfɛ, Alimami Bukhari hakili tun bɛ mɔgɔ kabakoya.
2. Muɲuli/Liberal: Alimami tora ni caya caman ye a fa fɛ. A kɛra cogo o cogo, a ka bolomafara kosɔn, a ye fɛn bɛɛ musaka Allah sira kan. A laban fan fɛ, wari si tun t’a bolo min tun b’a bila ka tɛmɛ a ka don kɔnɔ amande fila-fila kan.
3. A tun tilennen don ani a tun majiginlen don: A tun ye mɔgɔ jɔnjɔn ye. A tun b’a janto a yɛrɛ ka wajibiw la. Hali n’a tun ye mɔgɔ tilennen ye, a ka c’a la, a tun bɛ baarakɛlaw hakɛ dɔ mara a yɛrɛ ye.
4. Siranya dusukunnata Allah fan fɛ: A bonyalen don ni jɔyɔrɔba ye min ka bon kosɛbɛ, n’o ye yɛrɛdi ni bonya ye. A tun bɛ siran Allah ɲɛ a ka kɛtaw bɛɛ la bawo a bonyalen don ni jɔyɔrɔ kɔrɔtalenba ye min ye a yɛrɛ dicogo ni bonya ye. A y’a yɛrɛ yɔrɔ janya mɔgɔ dɔgɔyali ni sigasiga la ani a tun bɛ to ka mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka hɔrɔnya jate. A tun ye mɔgɔ ye min ka di kosɛbɛ, a hakili tun dabɔlen don ani a tun ka nɔgɔn ani a tun tɛ kuma abada ni mɔgɔ wɛrɛw ye a tɔɔrɔ. A ka c’a la, a tun bɛ nɛɛma deli mɔgɔ kelen-kelenw ye minnu tun bɛ juguya jate a ye. Ni a y’a miiri ko a tun b’a fɛ ka kuma mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ fɛ, a tɛna a maloya abada tile fɛ.
A ka Karamɔgɔw:
A ka jamana taamaw danfaralenw na, Alimami Bukhari ye ɲɔgɔn sɔrɔ ni kalanfa bonyalenw ye minnu bɛ se ka da u kan. Ale yɛrɛ y’a Fɔ ko ale ye Hadisiw Dabɔ kàlanfa 1080 fɛ wa u kelen-kelen bɛɛ ye Hadisi kɛrɛnkɛrɛnnenw ye. A ka kalanfa dɔw tun ye:
1. Ali bin Al-Madini 2. Alimami Ahmad ka bidon Hanbal 3. Yahya ni Maeen 4. Mohammad ni Yusuf Al-Firyabi
5. Mohammad ka kanisɛri Yusuf Al-Baykandi 6. Ishaq Ibn Rahwayh Fana, mɔgɔ caman wɛrɛw.
A ka kalansenw:
Mɔgɔ kelen-kelen minnu tun ye Hadisa jira ka bɔ Alimami Bukhari fɛ, olu hakɛ ma jɛya. A mana kɛ cogo o cogo, i n’a fɔ kunnafonisɛbɛn damadɔw y’a jira cogo min na, mɔgɔ 90.000 ɲɔgɔn tun ye Hadisiw mɛn k’a ɲɛsin Alimami Bukhari ma. Alimami Bukhari ka kalanden fitininw dɔw ye :
1. Silamɛw ka minɛn Hajjaj (a bɛ fɔ a ma kosɛbɛ ko Imam Muslim) .
2. Abu Isa Mohammad Al-Tirmidhi (a bɛ fɔ a ma kosɛbɛ ko Alimami Al-Tirmidhi) .
3. Abu Abd-ur-Raḥman Aḥmad Ibn Shuaib Al-Nasai (a bɛ fɔ a ma kosɛbɛ ko Alimami Al-Nasai) .
4. Abdulayi ka minɛn Abd-ur-Rahman Al-Darimi 5. Muhamadu ka minɛn Nashr Al-Marwazi
6. Abu Hatim Ar-Razi 7. Abu Bakar bidon Ishaq minɛn Khuzaimah Fana, mɔgɔ caman wɛrɛw.
A ka Baara/Gafew:
Alimami Bukhari ye gafe caman da a ka ɲɛnamaya kɔnɔ. A ka baara tɛ o Hadisa hakili-la-yɔrɔ dɔrɔn na, o bɛɛ n’a ta ka fara o kan dɔnniya suguya wɛrɛw i n’a fɔ Tafsir, Fiqh, ani Tarikh (Tariki).
1. Al-Tarikh Al-Kabir 2. Al-Tarikh Al-Ṣaghir 3. Al-Tarikh Al-Awsaţ 4. Khalqu Afalad ibad
5. Adh-Dhuafa bɔgɔbɔgɔ Shaghir 6. Al-Adab Al-Mufrad Alullah Al-Jailani. Ani fana, dɔw wɛrɛw.
An bɛna sɛgɛsɛgɛli kɛ kosɛbɛ Alimami Bukhari ka gafe tɔgɔba in kan min ye Sahih Hadith suguya ye min tɔgɔ ye ko ‘Al-Jami As-Shahih’, n’a bɛ fɔ a ma kosɛbɛ ko Sahih Al-Bukhari. Maana dɔ bɛ yen min tɛ kelen ye gafe in dalajɛcogo kan. A fɔra ko don dɔ wula fɛ, Alimami Bukhari ye Allah ka ciden (S.A.W.) ye a ka miiriyajugu la. A tun bɛ to ka bɔ kira Mohammad (S.A.W.) fɛ, fan dɔ tun bɛ a bolo ani ka wuluw kun bɔ ka bɔ Allah ka ciden (S.A.W.) la. Alimami Bukhari o kɔfɛ, o waati la, a ye nafa ɲini ka bɔ fantanya la ka bɔ sugo bamanankan na. U ye miiriyajugu in ɲɛfɔ ko ale (Imam Bukhari) bɛna tiɲɛbaliya minnu hakili bɛ to Ala ka ciden (S.A.W.) ka Hadisi suguya caman na, olu halaki ani k’u tiɲɛ. O hakilina in ye fanga Di a ma ka gafe dɔ Dabɔ min tɔgɔ ye ko ‘Al-Jami As-Sahih’ (Sahih Al-Bukhari). Alimami Bukhari ye a janto kosɛbɛ Hadisa donli la. I n’a fɔ Al-Firbari, a ka kalanden fitinin dɔ y’a fɔ cogo min na, a y’a mɛn Alimami Bukhari y’a fɔ ko: “Ne ye gafe Al-Jami As-Sahih fara ɲɔgɔn kan misiri ɲumanba kɔnɔ (Masjid Al-Haram), Makkah ani ne ye Hadisa dɔ bɔ yen ka fara Istikhara delili kɔfɛ.” (direction petition) raka fila la, ka dɛmɛ ɲini Allah fɛ, ani ka sɔn a ma ko Hadisa ye tiɲɛ ye tiɲɛ na.” Alimami Bukhari ye jateminɛ kɛ, ka dafa, maanafɔlaw ka kɛta la, walasa k’a jira k’u bɛ se ka da u kan, wa u tɛna Hadisi dɔ kumasenw da walima k’a Changer. Ni an y’a miiri ko a y’a ye ko mɔgɔ dɔ min bɛ cakɛda dɔ kɔnɔ, o ye sariya tiɲɛ ka ɲɛ walima ko a ma jate mɔgɔ ye min bɛ se ka da a kan, ko Hadisi bɔra joona, wa a hakili ma to a la a ka gafe kosɔn fo ni cakɛda dɔ tun bɛ yen min sinsinnen don kosɛbɛ a kama.Nin gafe in labɛncogo min ka ca kosɛbɛ, o dafara Alimami Bukhari fɛ duguba fila dugawulenw na I-e Makka ani Madinah ani a ye san 16 kɛ ka nin gafe in komandi. Hali n’a y’a sɔrɔ a tun ye Hadisi hakɛba dɔ mara, a bɛ Hadisi 7275 dɔrɔn de ta nin gafe in kama wa a bɛ se ka fɔ ko o Hadisi ninnu lakika bɛ yen.
A gɛnni Bukhara:
San caman tɛmɛnen kɔ, Alimami Bukhari seginna a ka sigida kɔrɔ Bukhara. Dugu mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ nisɔndiyara kosɛbɛ, wa u y’a bisimila ni zing ni dusu ye min tɛ se ka fɔ. Alimami Bukhari ye Madrasah (kalanso) dɔ sigi senkan dugu kɔnɔ a ye fanga caman bila yen ka kalan kɛ ni dafalen ye. A sababu bɔra a ka tiɲɛtigiya, a ka nɛɛma ani a ka dannaya la cogo min na, Alimami Bukhari tun bɛ a yɛrɛ mabɔ o waati ɲɛmɔgɔw la k’a sababu kɛ ɲɛfɔli ye ko a bɛ se ka a yɛrɛ biri ka fɛnw fɔ walasa k’u diyabɔ. Tuma min na Bukhara sariyasunba ɲɛmaa, Khalid container Ahmed, ye Alimami Bukhari wele ka na a ka so, ka Alimami ɲininka a ka a denkɛ kalan. Alimami Bukhari, ka jaabi di o jirali ma, a y’a jaabi ko: “Ne bɛ bonya da dɔnniya kan ka tɛmɛ mɔgɔw kan, bawo olu de mago bɛ dɔnniya la, wa olu de ka kan k’a ɲini.”. Gofɛrɛnaman ko : ”Ni n denkɛ tun bɛna taa aw ka Madara (kalanso) la, a man kan ka sigi ni mɔgɔ gansanw denw ye. I (Imam Bukari) tun ka kan k’a kalan danfara la.” Alimami Bukhari y’a jaabi ko: “Ne tɛ se ka mɔgɔ si bali ka Hadisi mɛn.” O mɛnni na, jamanakuntigi dimina a kɔrɔ, ka yamaruya di Alimami Bukhari ma ka bɔ Bukhara. Nka, a ye o kɔfɛ sigilen Khartang dugu la (bi a bɛ fɔ a ma ko Hartang) min ni Samarkand, Uzbekistan cɛ ye KM 30 ɲɔgɔn ye O ko in kɔfɛ ani kun wɛrɛw kosɔn, Bagdad kalifa ye Bukhara jamanakuntigi, Khalid bin Ahmad gɛn ka bɔ baara la maloya ni bonyabaliya ka sɔrɔ k’ a fili kaso la , a sara yen tile damadɔ tɛmɛnen kɔfɛ .
A ka Saya:
Alimami Bukhari gɛnni ka bɔ a faso la, o ye dimi juguw lase a kɔnɔ. A y’a ka tile tɔ Kɛ Khartang, Samarkand jamana na. 1 Shawwal san 256 AH (870 CE), Alimami Al Bukhari sara a si bɛ san 62 la Khartang, Samarkand. Alimami Bukhari kaburu bɛ Khartang, Samarkand jamana na.
Dɔnnibaaw bɛ Alimami Bukhari tanu: Al-Hafiz ibn Rajah Al-Hanbali y’a fɔ Alimami Bukhari ko la: “Ale (Imam Bukhari) ye Allah ka taamasyɛn dɔ ye min bɛ taama Dugukolo kan.”Abu Abdullah bin Hammad Al-Marwazi ko: “Muhammad ibn Ismail ye… Faqih (silamɛya sariya dɔnbaga silamɛya sariyako ni silamɛya sariya) nin Ummah in na.” Abu Bakr Mohammad ibn Ishaq ibn Khuzaymah ko: “Ne ma deli ka mɔgɔ ye sankolo jukɔrɔ min bɛ Allah ka ciden (S.A.W.) ka Hadisi dɔn ani ka a hakili to a la ka tɛmɛ Mohammad ibn Ismail kan.”.
Kunnafoni minnu bɛ sɔrɔ : 1 .
● Al-Bukhari, Alimami. Sahih Al-Bukhari: Silamɛya san fɔlɔw. The Other Press, san 2013. Bamako, Mali
● Al-Bukhari, Muhamadu. Sahih al-bukhari ye. Dar Ul-Hadith, san 1978. Bamako, Mali.
● Irfanullah, Sajid Mehmood ye baara kɛ ni u ye. “Maulana Habib ur Rahman Al-Aazmi: Ɲɛnamaya ni baara.”
(Biography).” Bannu Iniwɛrisite ka ɲinini gafe min bɛ silamɛya kalanw na 1.1 (2014).