Biography of Imam Bukhari (In Abkhaz Language,Georgia and Abaza)
Biography of Imam Bukhari (In Abkhaz Language,Georgia and Abaza)
Имам Бухари, Имам Бухари игәалашәара кьаҿқәа
Имам Бухари еицырдыруа аҳадис, аҳадис рҵаҩуп, имам Аҳмад, Имам Муслим, Абу Дауд, Тирмизи, Ан-Насаи, Ибн Маџьа рыцны. Еснагь еицҿакны иазгәаҭоуп, Имам Бухари иусумҭа аҳадисқәа рыҩраҿы еиуеиԥшым аусумҭақәа рҟынтәи зегь реиҳа иҵабыргуп ҳәа. Аҵарауаа зегьы Саҳиҳ Бухари ишырҳәаз ала, Саҳиҳ Аль-Бухари Аҟәырҟан ашьҭахь зегьы раасҭа изакәантәу шәҟәуп.
Иабдуцәа:
Имам Бухари ихьӡ зегьы Абу Абдуллаҳ Муҳаммад ибн Исмаил ибн Ибраҳим ибн Аль-Мугира ибн Бардизиа Аль-Џьуфри Аль-Бухари ауп. Иҷыдоу иабду Ал-Мугира Бухара дҭынчхеит, амсылманра ачҳара ашьҭахь. Уи адунеи ахь дааит аџьаша, 13 Шаувал 194 Ҳ (Иули 21, 810) Бухара ақалақь аҿы (иахьатәи Узбекистан иҟоу ақалақь). Иаб Алим (Аԥсылмантә ҭҵааҩы) иакәын, уи адагьы, еиуеиԥшым еицырдыруа аҭҵааҩцәа рҟынтәи иоуит, Имам Малик ибн Анасгьы уахь дналаҵаны. Иаб ахәыҷы даниз аамҭазы адаӷь днаҵаҟьеит, насгьы иан иааӡара аҭакԥхықәра зегьы лхы иаҭәалшьеит.
Иара аинформациа аԥшаара:
Имам Бухари, Имам Бухари иқәыԥшраан аҳадисқәа рызкра далагеит. Иара иҵаҵӷәытә ҭҵаарақәа, ҷыдала Аҳадис, Бухара (ихылҵшьҭра) далгеит. Иара 16 шықәса анихыҵуаз, еицырдыруа аҵарауаа рышәҟәқәа рацәаны игәалаиршәеит, Абдуллаҳ Ибн Аль-Мубарак ишәҟәы ‘Аль-Ваки’ уахь иналаҵаны. Аҳадиси раԥхьатәи аҭҵааҩцәа рышәҟәи ргәалашәара адагьы, иара убасгьы 1990 шықәса аҭоурых азыӡырҩра далагеит.
Аҳадис аиҭагараҿы иалахәу ажәабжьҳәаҩцәа (Рави) зегьы, адунеи ианҭалаз амш, иахьиз аҭыԥ уҳәа убас иҵегьы. Имам Бухари жәаа шықәса анихыҵуаз, иани иашьеи дрыцны Макка даҭааит. Ҳаџьра (аныҟәара) ашьҭахь, иашьеи иани Бухараҟа ихынҳәит, аха Имам Бухари уа даанхеит иацҵаны амҩақәҵарақәа рзы. Ҩышықәса Макка дыҟан, насгьы Меккатәи аԥсылмантә ҭҵааҩцәа рҟынтәи егьырҭ аԥышәарақәа ӷәӷәақәа иҵеит. Убри аамҭа инаркны Мединаҟа дцан, акыр аамҭа аҳадис, афиқҳ, аԥсылмантә ԥҟарақәа рзы аҵара иҵеит. Анаҩс, бжьышықәса Маккеи Мединеи дрылагыланы, Басреи, Куфеи, Багдати рахь дцеит, Мысреи Фарсеи (Сириа) дырҭааит. Иара хаҭала иҳәеит: «Аинформациа аԥшааразы, ҩынтә Мысреи Сириеи сдәықәлеит, Басра ҩынтә-хынтә, бжьышықәса рыҩныҵҟа Ҳиџьаз (Маккеи Мединеи) сбылит, насгьы Куфеи Багдадиҟа сцеит, Муҳаддитин ицны ицоз ҵҩа змам ахҭысқәа рзы (Аҳадисқәа реизгаҩцәа ма Аҳадисқәа рзы аспециалистцәа).” Имам Бухари аҳадисқәа реизгараҿы имҩаԥигоз аибашьра иазкны ирацәаны ажәабжьқәа ҳәоуп. Еиуеиԥшым аҭыԥқәа рахь дцеит, Аллаҳ Икуриер (С.А.В.) ицәаҳәақәа рҟынтәи иааз зыхә ҳараку алмасқәа реизгаразы.
Игәалашәареи иҟәышреи:
Имам Бухари, Имам Бухари аханатә инаркны иџьашьахәу агәалашәара иман, насгьы игәалашәара гәымбылџьбараны иԥхьаӡан. Раԥхьаӡа аинформациа аниоу, хынҩажәи жәаба нызқь аҳадис иҵәахит, анаҩс иԥсҭазаараҿы уи ахыԥхьаӡара 300,000 ҟалеит. Иашьа Рашид канистер Исмаил иқәыԥшраан иҳәеит: “Имам Бухари ҳара ҳацны Басра аҭҵааҩцәа рахь дцон, аҳадисқәа рызҿлымҳара рыҭаразы. Ҳара зегьы аҳадисқәа ҳҭаҳҵон, Имам Бухари ида. Ҽнак ашьҭахь, Ҳара Имам Бухари ҳиқәыӡбеит, шәара аҳадисқәа шәымҩырц абас еиԥш иҟоу амшқәа рацәаны шәықәыӡбеит ҳәа. жәохә нызқь инареиҳаны аҳадисқәа ҳзеиҭеиҳәаанӡа, Имам Бухари иазгәаҳҭаз аҳадисқәа зегьы даҽазнык иаҳирбозшәа збон. Иара ақьаадқәеи акаламқәеи дрықәгәыӷуамызт, шаҟа игәынкылара ӷәӷәазгьы, уи Аллаҳ иҟынтәи аҟәыӷареи агәалашәара бзиеи ииҭаз иалҵшәан.
Моҳаммад ибн Азҳар Саџьистани иҳәеит:
“Сара Сулеиман Ибн Ҳараб иахь сцон, Имам Бухари дицны, аҳадисқәа рызҿлымҳара азы. Сара аҳадисқәа еиқәсыршәон, аха Имам Бухари ус ҟаиҵомызт. ?’ Сара иасҳәеит, ‘Ақьаад еиԥш иану аҳадисқәа руак узцәыӡыр, уи Имам Бухари игәалашәара аҟынтәи иуоур улшоит’ ҳәа. Иҟоуп уамашәа иубаша хҭыск, Багдат иҟалаз, Имам Бухари уи аҭыԥ данаҭааз. Ауаа, иҟаиҵахьоу рацәаны, иоуз аҟазшьақәа ртәы здыруаз, урҭ рыла ииашоу ҟаиҵарц азы иԥышәара рыӡбеит. Убри ауп иҟаҵатәу 100-тәи аҳадисқәа алхны, аҳаҭырқәеи аҳадисқәа ртексти рыԥсахны. Аҳадисқәа жәаҩык ауаа Имам Бухари изеиҭарҳәеит. Аҳадисқәа анырҳәоз аамҭазы, Имам Бухари амҩа нхыҵтәи аҭак ҟаиҵеит: «Аӡәгьы излаиҳәо ала мап». Ишыҟазаалакгьы, аҳадисқәа рацәаны даналга ашьҭахь, иԥсахыз атекстқәеи аҳаҭырқәҵареи зегьы еиҭеиҭеит, насгьы ииашоу атексти аҳаҭырқәҵареи рышьҭанеиуан. Абри аҩыза агәалашәара џьашьахәын ари зеиԥшыҟам Аҳадисҭҵааҩы.
Иара иҟазшьақәеи иҟазшьақәеи:
1. Иџьашьахәу агәынкылара: Хыхь иаагоу ахәҭаҿы ишазгәаҭаз еиԥш, Имам Бухари иџьашьахәу агәынкылара иман.
2. Ачҳара/Алиберал: Имам иаб ибзоурала ирацәаны амазара изаанхеит. Ишыҟазаалакгьы, игәыҭбаара иахҟьаны, зегьы Аллаҳ имҩаҿы иқәирӡит. Аҵыхәтәантәи аамҭазы, ԥарада даанхеит, ҩба-хԥа алмонд рыла иҽны ихигарц азы.
3. Ииашоу, насгьы ихынраалаз: Иара зегь раасҭа ихадоу уаҩын. Иара ихатә ҭахрақәа дрызхәыцуан. Иашала дшыҟазгьы, иара изы аусуҩцәа ԥыҭҩык еиқәирхеит.
4. Аллаҳ иҿаԥхьа ашәара ацәанырра: Иара иреиҳау аҭыԥ ҳәа ҳаҭыр иқәҵан. Иҟаиҵоз зегьы рҿы Аллаҳ дицәшәон, избан акәзар иара иреиҳау аҭыԥ ду иоуит. Иара ихы илаҟәны, агәыҩбара аарԥшра даҟәыҵит, насгьы еиԥмырҟьаӡакәа ауаа рхақәиҭрақәа дрызхәыцуан. Уи ҷыдала дҳалалын, игәы аартны, дҟәымшәышәын, насгьы егьырҭ рыла ацәгьара аныҟарҵоз ахаангьы дгәымбылџьбараны дыҟан. Иара зегь рыла ацәгьара изыҟаиҵоз ауаа рзы абзиабара диҳәон. Дарбанзаалак аӡәы диацәажәоит ҳәа игәы иаанагозар, ҽынла ахаангьы длаирҟәуамызт.
Иааӡаҩцәа:
Имам Бухари еиуеиԥшым ажәларқәа рахь имҩаԥигоз аныҟәарақәа рҿы ҳаҭыр зқәу, зыгәра угартә иҟоу ааӡаҩцәа дырԥылеит. Иара ихаҭа иҳәеит 1080-ҩык ааӡаҩцәа рҟынтәи аҳадисқәа шиԥҵаз, урҭ зегьы аҳадисқәа рзы аспециалистцәа шракәыз. Ирҵаҩы дыруаӡәкын:
1. Али ибн Аль-Мадини 2. Имам Аҳмад канистр Ҳанбал 3. Иаҳиа ибн Маин 4. Моҳаммад ибн Иусуф Аль-Фириаби
5. Моҳаммад иканистр Иусуф Аль-Баиканди 6. Исҳак Ибн Раҳуеи Убасгьы, егьырҭ рацәаҩны.
Иара иҵарақәа:
Имам Бухари иҟынтәи аҳадис аазырԥшыз ауаа рхыԥхьаӡара еилкаам. Ишыҟазаалакгьы, хыҵхырҭақәак рыла, 90,000 рҟынӡа ауаа Имам Бухари иҟынтәи аҳадисқәа раҳахьан. Имам ал-Бухари иҵарақәа иреиуоуп:
1. Аԥсылмантә контеинер Ҳаџьаџь (Имам Муслим ҳәа еицырдыруа)
2. Абу Иса Моҳаммад Аль-Тирмизи (имам Аль-Тирмизи ҳәа еицырдыруа)
3. Абу Абдур-Рахман Аҳмад ибн Шуаиб Аль-Насаи (имам Аль-Насаи ҳәа еицырдыруа)
4. Абдуллаҳ иҭыԥ Абдур-Рахман Аль-Дарими 5. Муҳаммад иҭыԥ Нашр Аль-Марвази
6. Абу Ҳатим Ар-Рази 7. Абу Бакар иканистр Исҳақ аҭра Хәзаима Убасгьы, егьырҭ рацәаҩны.
Иусумҭақәа/Ишәҟәқәа:
Имам Бухари иԥсы ахьынӡаҭаз ашәҟәқәа рацәаны иаԥиҵеит. Иусумҭа Ҳадис аҟны мацара акәӡам, аха уи инеиҳангьы еиуеиԥшым аҭҵаарақәа, иаҳҳәап, Тафсир, Фиқҳ, Тарих (Аҭоурых).
1. Аль-Тарих Аль-Кабир 2. Аль-Тарих Аль-Ҭагир 3. Аль-Тарих Аль-Авсаут 4. Халку Афалад ибад
5. Адх-Дҳуафа Дебрис Шагьир 6. Аль-Адаб Аль-Муфрад Алуллаҳ Аль-Џьаилани. Убасгьы, егьырҭгьы.
Ҳара инарҭбааны ҳалацәажәоит Имам Бухари ишәҟәы зегьы раасҭа еицырдыруа, уи ‘Аль-Џьами Ас-Шаҳиҳ’ ҳәа хьӡыс измоу, Саҳиҳ Аль-Бухари ҳәа изышьҭоу, Сахиҳ Аль-Бухари ҳәа изышьҭоу. Ари ашәҟәы аизгара иазкны зеиԥшыҟам ажәабжьк ыҟоуп. Ирҳәоит, ҽнак хәылбыҽхала, Имам Бухари ихәыцрақәа рҿы дибеит ҳәа. Уи Аԥааимбар Муҳаммад (С.А.В.) иҟынтә даанхеит, вентиляторк иманы, Аллаҳ иҟынтәи амҵқәа ҭигон. Уи аамҭазы Имам Бухари аԥхыӡ аиҭагаҩцәа рҟынтәи афантазиа аҵакы аиуразы дҵааит. Урҭ еилыркааит, иара (Имам Бухари) Аллаҳ икуриер (С.А.В.) иҳадисқәа рзы игәалашәо амцқәа ықәихуеит, иԥыххоит ҳәа иҟоу афантазиа. Уи афантазиа иара амч инаҭеит ашәҟәы ‘Аль-Џьами Ас-Саҳиҳ’ (Саҳиҳ Аль-Бухари) аԥҵаразы. Имам Бухари даараӡа игәиҽаныз аҳадисқәа рылаҵараан. Аль-Фирбари, иҵаҩцәа руаӡәк излаиҳәо ала, иаҳаит Имам Бухари ииҳәаз: “Сара ашәҟәы Аль-Џьами Ас-Саҳиҳ еизызгоит Аџьаама Ҳарам (Масџид Аль-Ҳарам), Макка, насгьы сара Ҳадисқәак ҭысхит, Истихартәи аҳәара ашьҭахь Ҩ-ракак рыла, Аллаҳ ацхыраара шәиҳәа, насгьы аҳадис ииашаҵәҟьаны ишыҟаҵәҟьоу шәақәшаҳаҭха ашьҭахь». Имам Бухари ажәабжьҳәаҩцәа рыҟазаара инагӡаны дазхәыцит, урҭ рыгәра угартә иҟазарц, насгьы аҳадис аҿы ажәеинраалақәа рыԥҵара ма рыԥсахра ҟамларц азы. Игәы иаанагозар, ацәаҳәаҿы иҟоу аӡәы ииашаны еилеигеит ҳәа, мамзаргьы гәрагара зқәым ҳәа иԥхьаӡаны, уи аҳадис иаразнак иқәгахеит, насгьы ишәҟәы азы игәалашәомызт, еиҳа ишьаҭарку ацәаҳәа ыҟамызҭгьы. Имам Бухари иҟнытә ҩ-қалақьтә ҭыԥк I-е Маккеи Мединеи рҿы ашәҟәы 16 шықәса иҭаххеит. Ирацәаны аҳадисқәа шиҵәахызгьы, абри ашәҟәы азы 7275 аҳадис алихит, насгьы урҭ аҳадисқәа рыҵабыргра аганахьала ҳәарада иҟоуп.
Бухара данҭырцаз:
Акыр шықәса рышьҭахь, Имам Бухари ажәытәтәи иааигәара Бухараҟа дхынҳәит. Ақалақь ауааԥсыра хаҭала даара игәырӷьаҵәа, гәацԥыҳәарала дырԥылеит. Имам Бухари ақалақь аҿы амадраса (ашкол) еиҿикааит, уаҟа иара амч ду ақәирӡит гәахәарала аҵарадырра. Игәыкала иҟаз, игәыразра, дызқәгәыӷыртә иҟаз аҟазшьақәа ирыхҟьаны, Имам Бухари усҟантәи аамҭазы анапхгаҩцәа дырцәыхараны дыҟан, избан акәзар урҭ ргәы иахәарц азы акы иҳәарц дҭахын ҳәа еилыркаауан. Бухара азакәанԥҵаратә напхгаҩы Халид контеинер Аҳмед Имам Бухари иҩныҟа даниԥхьа, иԥа иирҵарц азы Имам диазҵааит. Имам Бухари, ари ажәалагала аҭак ҟаҵо, аҭак ҟаҵо иҳәеит: «Сара ауаа раасҭа адырра ҳаҭыр ақәысҵоит, избан акәзар урҭ роуп адырра зҭаху, насгьы уи иашьҭазар акәу». Аҳәынҭқар иҳәеит: “Сԥа шәмедраса (ашкол) дҭалар, ауаа рхәыҷқәа дрыцтәар акәӡамызт. Шәара (Имам Букари) хазы ирҵатәын. Узбекистан, Самарканд ақалақь ахьтә 30 км раҟара хара ицо Хартанг ақыҭаҿы нхоит. ахьымӡӷи ахьымӡӷи ихы иархәаны, анаҩс абахҭа дҭаркит, мышқәак рышьҭахь уаҟа дыԥсит.
His Death:
Expulsion of Imam Bukhari from his homeland caused painful aches inside him. He spent the rest of his days in Khartang, Samarkand. On 1 Shawwal 256 AH (870 CE), Imam Al Bukhari passed away at the age of 62 years in Khartang, Samarkand. The grave of Imam Bukhari is in in Khartang, Samarkand.
Scholars Praising Imam Bukhari: Al-Hafiz ibn Rajah Al-Hanbali said about Imam Bukhari: “He (Imam Bukhari) is one of Allah’s signs walking on the Earth.”Abu Abdullah bin Hammad Al-Marwazi said: “Muhammad ibn Ismail is the Faqih (Islamic jurist expert in Islamic jurisprudence and Islamic Law) of this Ummah.” Abu Bakr Mohammad ibn Ishaq ibn Khuzaymah said: “I have never seen underneath the sky one who is more knowledgeable and memorizer of the Hadith of the Messenger of Allah (S.A.W.) than Mohammad ibn Ismail.”
References :
● Al-Bukhari, Imam. Sahih Al-Bukhari: The Early Years of Islam. The Other Press, 2013
● Al-Bukhari, Muhammad. Sahih al-bukhari. Dar Ul-Hadith, 1978.
● Irfanullah, Sajid Mehmood. “Maulana Habib ur Rahman Al-Aazmi: Life and works
(Biography).” Bannu University Research Journal in Islamic Studies 1.1 (2014).
