Biography of Imam Bukhari In Baoule Language, (Southern Ivory Coast,Ivory Coast is a West African State)
Biography of Imam Bukhari In Baoule Language, (Southern Ivory Coast,Ivory Coast is a West African State)
Imam Bukhari i su ndɛ Baoule aniɛn nun
Imam Bukhari, Imam Bukhari i ndɛ kpe kan’n nin i su ndɛ kpe kan’n
Imam Bukhari ti Hadith, ɔ ti Hadith su like klefuɛ dan kpa, ɔ nin Imam Ahmad, nin Imam Muslim, nin Abu Dawud, nin Tirmidhi, nin An-Nasai, ɔ nin Ibn Majah. Be kwlaa be nuan sɛli su titi kɛ junman fanunfanun nga be o Hadith klɛlɛ nun’n, be nun kun yɛle Imaam Bukhari i junman’n i kpafuɛ’n. Kɛ nga like suanfuɛ’m be nun kunngunngun mɔ be flɛ i kɛ Sahih Bukhari’n fa kannin’n sa’n, Sahih Al-Bukhari yɛ ɔ ti fluwa ng’ɔ ti su kpa’n niɔn, kɛ be ko wie Coran sanwun’n i sin’n.
I nannan’m be osu:
Imam Bukhari i dunman’n i wunmuan’n yɛle Abu Abdulla Muhammad ibn Ismail ibn Ibrahim ibn Al-Mugirah ibn Bardizya Al-Jufri Al-Bukhari. I nannan bian Al-Mughirah m’ɔ ti abonuan’n, ɔ ɲannin Bukhara lɔ tranlɛ kpa kɛ be kplinnin Izlaɛlifuɛ’m be su’n. Be wuli i mɛn’n nun afuɛ 194 nun’n, Fue cɛn, Shawwal i le 13 su’n (afuɛ 810 nun’n, Zuie i le 21 su’n) klɔ nga be flɛ i kɛ Bukara’n su lɔ (klɔ kun m’ɔ o Ouzbɛkistan lɔ andɛ’n). I si’n ti Alim (Islamifuɛ’m be like kunndɛlɛfuɛ) ekun, ɔ ɲannin i like kunndɛlɛfuɛ fanunfanun mɔ be si be kpa’n be sa nun, mɔ Imam Malik ibn Anas o nun’n. I si’n boli i bo blɛ mɔ be wuli i uflɛuflɛ’n, kpɛkun i nin’n fali i talɛ’n i su junman’n kwlaa.
I ndɛ kunndɛlɛ’n:
Imam Bukhari, Imaam Bukhaari boli Hadith’m be su akunndan bulɛ bo i nun m’ɔ te yo gbanflɛn kan’n. Ɔ wieli i su like kunndɛlɛ’n i bo, i li Hadith su’n, Bukhara lɔ (i bo bolɛ lika’n). Kɛ ɔ́ ɲán afuɛ 16, i wla kpɛnnin like suanfuɛ dandan’m be fluwa kpanngban be su, be nun kun yɛle Abdullah Ibn Al-Mubarak i fluwa ‘Al-Waki’. Kɛ ɔ ko yo naan w’a wla w’a fiman Hadith nin like suanfuɛ klikli’m be fluwa’n su’n, ɔ boli afuɛ 1914 nun ndɛ’m be su akunndan bulɛ bo ekun.
ndɛ kanfuɛ’m be nun kunngunngun (Ravi) mɔ be di junman Hadith kun nun’n, cɛn nga be wluli mɛn’n nun’n, ɔ nin cɛn nga be sinnin’n, ɔ nin lika nga be wuli be’n, ɔ nin ninnge uflɛ wie mun ekun. Kɛ Imam Bukhari ɲannin afuɛ blu-nin-mɔcuɛ’n, i nin nin i niaan bla’n be ɔli Makkah lɔ. Kɛ be ko wie Hajj (akpɔ’n) i di’n, i niaan bla’n nin i nin be sali be sin Bukhara lɔ sanngɛ Imam Bukhari kali lɔ naan w’a kle be like uflɛ. Ɔ dili afuɛ nɲɔn Makka lɔ, kpɛkun ɔ suannin Hadithfurthermore, ɔ nin examen kekle uflɛ nga be fin Makka lɔ Izlaɛlifuɛ’m be like suanfuɛ’m be sa nun’n. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, ɔ ɔli Madinah lɔ, ɔ ko dili suklu uflɛ Hadith, nin Fiqh, ɔ nin Izlaɛlifuɛ’m be mmla’n be su blɛ kpanngban kpa. I sin’n, ɔ dili afuɛ nsiɛn Makkah nin Medina lɔ, ɔ ɔli Basra, nin Kufa, nin Bagdad lɔ, kpɛkun ɔ ɔli Ezipti nin Farce (Siri) be nun. Ɔ bɔbɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan m’an kunndɛ ndɛ’n, n ɔli Ezipti nin Siri lɔ kpɛ nɲɔn, n ɔli Basra kpɛ sunman, n rali afuɛ nsiɛn Hijaz (Makkah nin Madinah) lɔ, kpɛkun n ɔli Kufa nin Bagdad lɔ sa kpanngban sɔ’m be su mɔ Muhaddithin ɔli’n. (Hadith i yifuɛ mun annzɛ Hadith i su like sifuɛ mun).” Be kannin alɛ nga Imam Bukhari kunnin i Hadith’m be nun yilɛ nun’n, i ndɛ kpanngban. Ɔ ɔli lika fanunfanun nun naan ɔ́ kó yía diaman kpakpa nga be tɔli Courier de Allah (S.A.W.) i nuan’n nun’n, be ngunmin.
I wla kpɛnlɛ’n nin i ngwlɛlɛ’n:
Imaam Bukhaari, Imam Bukhari le like kun m’ɔ yo abonuan’n, kɛ ɔ fɛ i i bo bolɛ nun’n, yɛ be bu i kɛ ɔ ti sran m’ɔ timan kpa’n niɔn. I blɛ klikli ng’ɔ́ fá ɲán ndɛ’n, ɔ fali Hadith koto ablasan (70.000) sieli i sa nun yɛ i sin’n, i mɛn dilɛ nun’n, be nuan sɔ’n juli 300.000. I niaan bian Rashid kanister Ismail yili i nglo kɛ i mɛn dilɛ nun’n, kɛ ɔ́ yó gbanflɛn kan’n, ɔ seli kɛ: “Imam Bukhari nin e kɔ Basra lɔ like kunndɛlɛfuɛ’m be wun lɔ naan y’a fa e ɲin y’a sie i Hadith’m be su. Ɔ maan, kɛ be se kɛ be fa e fluwa’m be sie i fluwa’m be su’n, Imam Bukhari seli kɛ e fa e fluwa’m be nun ndɛ’m be ko man i. i ti’n su lele m’ɔ́ fá klé e Hadith akpiakpi blu-nin-nun tra su’n, ɔ yoli kɛ Imam Bukhari su kle e Hadith kwlaa nga e sieli be nzɔliɛ’n sa. Ɔ lafiman pɛnɛ nin fluwa su kannzɛ bɔbɔ ɔ lafi i akunndan bulɛ wafa ng’ɔ ti kpa’n su’n, m’ɔ ti Allah i ngwlɛlɛ’n nin i wla kpɛnlɛ klanman’n i sin like’n.
Mohamɛdi i wa Azhar Sajistani seli kɛ:
“N ɔli Sulaiman Ibn Harab m’ɔ nin Imam Bukhari be o nun’n i wun lɔ, afin n fali min ɲin n sieli i Hadith’m be su. N klɛli Hadith mun sanngɛ Imam Bukhari w’a yoman sɔ. Sran kun seli min kɛ, ‘Sa benin ti yɛ Imam Bukhari klɛman Hadith’m be su ɔ. ?’ N seli i kɛ, ‘sɛ a wunman Hadith nga be klɛli i fluwa su’n, a kwla ɲan i Imam Bukhari i wla nun.” Sa kun o lɛ m’ɔ bo sran nuan ɔn, ɔ juli Bagdad lɔ kɛ Imam Bukhari ɔli lika sɔ’n nun lɔ’n. Kɛ mɔ sran’m be tinuntinun be si ninnge kpanngban ng’ɔ yoli’n, ɔ nin nzuɛn nga be fa mɛnnin i’n ti’n, be fali ajalɛ kɛ bé sá i nian naan be fa yo like ng’ɔ ti su’n. I sɔ’n ti yɛ be fali Hadith 100 mɔ be leman wunsu’n, kpɛkun be kacili lapo’n nin Hadith’m be nun ndɛ’n niɔn. Sran blu be kannin Hadith’m be ndɛ kleli Imam Bukhari. Kɛ be kannin Hadith’m be ndɛ’n, Imam Bukhari tɛli be su kɛ: “Nán kɛ sran fi bu i’n sa.” I kwlaa yoli o, kɛ ɔ wieli Hadith kpanngban’m be nun yilɛ’n, ɔ fali ndɛ kwlaa nin lapo kwlaa nga be kacili’n, ɔ kacili be nun ndɛ’n nin lapo ng’ɔ ti su’n. I sɔ ndɛ’n boli Hadith su like suanfuɛ dan sɔ’n i wla.
I Ascribes nin i nzuɛn’n:
1. Like nga be wla kpɛn su’n, ɔ bo sran nuan: Kɛ nga ndɛ akpasua ng’ɔ o nglo lɔ’n fa kannin’n sa’n, Imam Bukhari i wla kpɛn like su kpa.
2. Awlɛn tralɛ/Liberal: Imam i baba yacili i ninnge kpanngban. Ɔ maan, kɛ mɔ ɔ ti sran klun ufue’n ti’n, ɔ fali like kwlaa ng’ɔ le i’n ɔli Allah i atin’n su. Kɛ ɔ́ kɔ́ i bue nuan’n, sika fi nunmɛn i sin naan w’a kwla di i tʃin’n nɲa nɲɔn su.
3. Ɔ ti sran m’ɔ kan ndɛ trele’n, m’ɔ ti wun ase kanfuɛ’n: Ɔ ti sran cinnjin kpa. Laa’n, ɔ bɔbɔ yɛ ɔ nian ninnge ng’ɔ miɛn i’n be lika ɔ. Kannzɛ bɔbɔ ɔ ti sran kpa’n, sanngɛ blɛ sunman nun’n, ɔ sie junman difuɛ wie mun i bɔbɔ i wun.
4. Srɛ m’ɔ kun i Allah i ɲrun’n: Be mɛnnin i junman dan kpafuɛ’n, yɛle Ɲanmiɛn sulɛ nin sran dan yolɛ. Ɔ sroli Allah like kwlaa ng’ɔ yoli’n nun kɛ nga be fa mɛnmɛn i’n sa, ɔ nin Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti dan kpa’n, ɔ nin sran dan yolɛ’n. Ɔ yoli maan sran’m be buman sran’m be like fi, yɛ be buman be wun nɲɔn, kpɛkun ɔ buli sran kunngunngun be ti nun miɛn’n i akunndan titi. Ɔ ti sran m’ɔ klo sran kpa’n, ɔ ti sran m’ɔ timan kekle’n, yɛ ɔ ti sɛsɛfuɛ, yɛ kɛ sran’m be yo i sa tɛ’n, w’a boman sran’m be gblɛ le. Titi’n, ɔ srɛ sran nga be bu i kɛ ɔ yoli sa tɛ’n, kɛ be yo be ye. Sɛ e bu i kɛ ɔ su minndɛ kɛ ɔ́ kán ndɛ klé sran kwlaa’n, ɔ su yomɛn i ɲannzuɛn le nglɛmun nun.
I like klefuɛ mun:
Kɛ Imam Bukhari kɔ́ nvle fanunfanun nun’n, ɔ nin like klefuɛ nga be bu be sran’n, mɔ be kwla lafi be su’n, be yiali. I bɔbɔ seli kɛ ɔ fali like klefuɛ 1.080 be klɛli Hadith mun naan be tinuntinun be si Hadith’n i kpa. Be nga be kleli i like’n, be nun wie mun yɛ:
1. Ali ibn Al-Madini 2. Imam Ahmad kanister Hanbal 3. Yahya ibn Maeen 4. Mohammad ibn Yusufu Al-Firyabi
5. Mohammad kanister Yusuf Al-Baykandi 6. Ishaq Ibn Rahwayh Asa ekun’n, sran kpanngban kpa ekun be o lɛ.
I like suanlɛ’m be bo:
Sran nga be yili Hadith ng’ɔ fin Imam Bukhari’n i nglo’n, be nuan’n timan weiin. I kwlaa yoli o, kɛ nga fluwa kanngan wie’m be fa kan’n sa’n, sran kɔe 90.000 be tili Hadith’m be trele Imam Bukhari i nuan. Like nga Imam al-Bukhari suannin be’n, be nun wie mun yɛ:
1. Mizilman’m be konteina Hajjaj (be flɛ i dan kɛ Imam Mizilman’n) .
2. Abu Isa Mohammad Al-Tirmidi (be flɛ i kɛ Imam Al-Tirmidi)
3. Abu Abd-ur-Rahman Ahmad ibn Shuaib Al-Nasai (be flɛ i kɛ Imam Al-Nasai)
4. Abdullah i sɔlɛ’n Abdu-ur-Rahman Al-Darimi 5. Mohamɛdi i sɔlɛ’n Nasr Al-Marwazi
6. Abu Hatim Ar-Razi 7. Abu Bakar kani Ishaq i trɔ Khuzaimah Asa ekun’n, sran kpanngban kpa ekun.
I junman’m be/Fluwa mun:
Imam Bukhari i mɛn dilɛ blɛ nun’n, ɔ klɛli fluwa kpanngban. I junman’n timan Hadith i akunndan sɔ’n i nun ngunmin, sanngɛ ɔ nin like silɛ wafawafa kɛ Tafsir, nin Fiqh, ɔ nin Tarikh (Laa sa’m be su ndɛ’n) be o nun wie.
1. Al-Tarikh Al-Kabir 2. Al-Tarikh Al-Taghir 3. Al-Tarikh Al-Awsaţ 4. Khalqu Afalad ibad
5. Adh-Dhuafa Debris Shaghir 6. Al-Adab Al-Mufrad Al-Jailani. Asa ekun’n, wie mun ekun.
Ɔ maan, kɛ be se kɛ be flɛ sran kun kɛ ‘Al-Jami As-Shahih’, mɔ be flɛ i kɛ Sahih Al-Bukhari’n, be flɛ i kɛ Sahih Hadith. Fluwa sɔ’n i nun yilɛ’n i su ndɛ kun o lɛ m’ɔ ti i liɛ ngunmin ɔn. Be waan cɛn kun nnɔsua nun’n, Imam Bukhari wunnin Ɲanmiɛn i sufuɛ’n (S.A.W.) i akunndan’n nun. Ɔ ka lɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mohamɛdi (S.A.W.) i lika’n nun lɔ, ɔ le ventilatɛ kun i sa nun, kpɛkun ɔ su fa nnɛn nga be fin Allah (S.A.W.) i fluwa’n nun’n, ɔ su fa be kɔ lika. I sin’n, blɛ sɔ nun’n, Imam Bukhari srɛli laliɛ’n i kacifuɛ’m be kɛ be kle i like ng’ɔ ti cinnjin’n. Be fali akunndan nga be bu i kɛ ɔ (Imam Bukhari) ɔ́ núnnún ndɛ ngbɛnngbɛn nga be wla kpɛn be su Hadith fanunfanun nga be flɛ i kɛ Courier de Allah (S.A.W.) be nun’n, ɔ́ búbú be nun. I sɔ akunndan’n mɛnnin i wunmiɛn naan w’a klɛ fluwa nga be flɛ i kɛ ‘Al-Jami As-Sahih’ (Sahih Al-Bukhari). Kɛ Imam Bukhari fá Hadith’n wlá nun’n, ɔ niannin i wun su kpa. Kɛ nga Al-Firbari m’ɔ ti i like suanfuɛ’m be nun kun fa kannin’n sa’n, ɔ tili kɛ Imam Bukhari seli kɛ: “N fali fluwa Al-Jami As-Sahih n sieli i Mosque dan kpa’n (Masjid Al-Haram), Makkah lɔ, yɛ n fali Hadith kun n wlali nun saan Istikhara i srɛlɛ’n i sin. (direction petition) rakah nɲɔn be nun, srɛ Allah kɛ ɔ uka be, kpɛkun kɛ be kplin su kɛ Hadith ti nanwlɛfuɛ sakpa’n.” Imam Bukhari buli, ndɛ kanfuɛ’m be tranlɛ’n i akunndan kpa, naan w’a wun kɛ be ti sran mɔ be kwla lafi be su’n, naan b’a yiman annzɛ b’a kaciman Hadith nun ndɛ mma mun. Sɛ e bu i kɛ ɔ wunnin kɛ sran kun m’ɔ o ɲanman kun nun’n, ɔ fɔnnin mmla’n trele annzɛ be bumɛn i kɛ ɔ ti sran mɔ be kwla lafi i su’n, be yili Hadith sɔ’n i ase ndɛndɛ, kpɛkun be wla w’a fimɛn i fluwa’n su saan sɛ ɲanman kun m’ɔ ti i bo kpa’n, ɔ o lɛ’n. Imam Bukhari klɛli i klɔ nɲɔn nga be yrali be su’n be nun I-e Makkah nin Madinah yɛ ɔ dili afuɛ 16 naan w’a fa fluwa sɔ’n w’a ko man. Kannzɛ bɔbɔ ɔ fali Hadith kpanngban kpa’n, sanngɛ ɔ fali Hadith 7.275 cɛ fluwa nga nun yɛ ɔ ti su kɛ Hadith sɔ’m be ti nanwlɛ.
Kɛ be tuli i Bukhara lɔ’n:
Kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n, Imam Bukhari sɛli i sin i tranwlɛ laa Bukhara lɔ ekun. Klɔ’n sufuɛ’m be tinuntinun be klun jɔli dan kpa, kpɛkun be sɔli i nun klanman kpa, kpɛkun be sɔli i nun klanman kpa. Imam Bukhari sieli Madrassah (suklu) kun klɔ’n su lɔ lika ng’ɔ fali wunmiɛn kpanngban kleli like’n, ɔ nin i su kpɛnlɛ’n. Kɛ mɔ Imam Bukhari ti nanwlɛfuɛ’n, m’ɔ ti aklunyefuɛ’n, ɔ nin wafa nga be kwla lafi i su’n ti’n, blɛ sɔ nun kpɛnngbɛn’m be afiɛn’n w’a saciman, afin be yiyi nun kɛ ɔ kwla jran ndɛ’m be kanlɛ’n su naan w’a yo be fɛ. Kɛ Bukhara lɔ mmla klɛfuɛ’m be su kpɛn’n, mɔ be flɛ i kɛ Khalid container Ahmed’n, ɔ flɛli Imam Bukhari i awlo lɔ’n, ɔ usali Imam kɛ ɔ kle i wa’n i like. Imam Bukhari, kɛ ɔ́ tɛ́ ndɛ sɔ’n su’n, ɔ tɛli su kɛ: “N bu like silɛ’n i sran tra sran mun, afin be yɛ be mian like silɛ’n i wun ɔn, yɛ ɔ fata kɛ be kunndɛ i ɔ.” Amlɛnkɛn’m be siefuɛ’n seli kɛ: ”Sɛ min wa’n kɔ amun Madrassah (suklu’n) nun’n, ɔ fataman kɛ ɔ nin sran ngbɛnngbɛn’m be mma’m be tran. Ɔ fata kɛ amun (Imam Bukari) kle i like ngunminngunmin.” Imam Bukhari tɛli su kɛ: “N kwlá jranman sran fi i ɲrun kɛ ɔ ti Hadith.” Kɛ siefuɛ’n tili ndɛ sɔ’n, ɔ fali ya dan kpa i wun, kpɛkun ɔ seli Imam Bukhari kɛ ɔ fin Bukhara lɔ fite. Kɛ sa sɔ’n sinnin’n, ɔ nin sa uflɛ wie’m be ti’n, Bagdad lɔ siefuɛ’n tuli i junman’n nun. ɲannzuɛn nin ɲin kekle yolɛ’n, kpɛkun be wlɛli i bisua, kɛ cɛn kan sinnin’n, ɔ wuli lɔ.
I wie’n:
Kɛ be tuli Imam Bukhari i nvle’n nun lɔ’n, ɔ yoli i ya dan kpa i klun lɔ. Ɔ dili i cɛn ng’ɔ ka lɛ’n Kartang lɔ, Samarkand lɔ. Afuɛ 256 nun’n (afuɛ 870 nun’n), kɛ Imam Al Bukhari ɲannin afuɛ 62, ɔ wuli Kartang lɔ, Samarkand lɔ. Imam Bukhari i asieliɛ’n wo Kartang lɔ, Samarkand lɔ.
Fluwa sifuɛ dandan’m be manman Imam Bukhari: Al-Hafiz ibn Rajah Al-Hanbali kannin Imam Bukhari i ndɛ seli kɛ: “Ɔ (Imam Bukhari) ti Allah i nzɔliɛ like nga be nanti asiɛ’n su’n, be nun kun.” Faqih (Islam lɔ mmla klɛfuɛ m’ɔ si Izlaɛli lɔ mmla’m be su like kpa’n, ɔ nin Izlaɛli lɔ mmla’m be su like kpa’n) m’ɔ o Ummah sɔ’n nun’n.” Abu Bakr Mohammad ibn Ishaq ibn Khuzaymah seli kɛ: “N nin a wunman ɲanmiɛn su lɔ sran kun m’ɔ si Ɲanmiɛn i nuan ijɔfuɛ’n (S.A.W.) i Hadith’n i su like kpa’n, m’ɔ sie i klun tra Mohammad ibn Ismail’n le.”
Be nga be niannin be nun’n :
● Al-Bukari, ɔ ti Imam. Sahih Al-Bukhari: Izlaɛlifuɛ’m be afuɛ klikli’m be nun. Fluwa uflɛ’n, afuɛ 2013 nun
● Al-Bukari, ɔ ti Mohamɛdi. Sahih al-bukhari. Dar Ul-Hadith, afuɛ 1978 nun.
● Irfanula, ɔ nin Sajidi Mɛmudu. “Maulana Habib ɔr Rahman Al-Aazmi: Min dilɛ nin junman dilɛ
(Biographie).” Bannu Inivɛsite lɔ like suanlɛ fluwa 1.1 (2014).